Jaceylka ama kalgacalku waa dareen dhab ah waana hibada u qaalisan ee qof bixiyo. Kalgacalka aan dhayilka ahayn ee runta ku dhaadan wuxuu u qeybsamaa labo; kalgacal curtay iyo mid ugub ah ama aan curan. Kan hore waxaa la arkaa marka labo is jamatay ay is helaan oo inta is guursadaan, noloshooda ku idlaystaan ladnaan iyo nolol suubban. Labaadaas ayaankoodu noqday wadaagga jaceylka godlan, si fudud bay uga dhex muuqdaan bulshada waayo oraah caalami ah baa tiraahda: "Qufac iyo kalgacal midna lama qarin kar0".
Kan labaad waa kan aan curan, waxaa la arkaa marka qof janto qof kale oo ay dhici waydo inay nolol wadaagaan. Jaceylkaan dambe, waa kan sida weyn la isugu weriyo, taariikhdana gala. Jaceylka ugubka waa mid xakaar badan oo qofka uu haleelaa dhex muquuro nolol kadeed ah oo kaar iyo kaylli badan, dhammaadkana wuu u iishaa ama u waashaa. Waxaa ka mid ah astaamaha jamashada runta; wuxuu qofku seega hurdada iyo xasilloonida, wuxuuna mar walba arkaa hummaagga hal qof waa kuu jantaye, wax kasta oo ku saabsan kuu jeclaaday uun baa maankiisa buuxsha, inta kalana way ka biddaa.
Sheekooyinka jaceylka ugubka waa tiro badan yihiin, qaarad walbana waa laga sheegaa. Dhanka Soomaalida waa muush sheekooyinka jamashadu, suugaanteedana tilmaamihiisaa ka buuxa. Bal eega, allaha u naxariistee Maansoyahankii Weynaa C/qaadir Xirsi Siyaad (Yamyam) sida uu u tilmaamay:
Haweeyay hir dooglaay
Hoobaan bislaataay
Hawdkoo caleen loo
Lagu soo hayaamaay
Had maad naftayda
Haweeyay,
Haqab tiraysaa
Haweeyay?
Hadima-daadaan
La harsan waayoo
Jaceyl i heeraan
La hugmayayoo
Adaa i hor rooree
Hoog baad naftaan
U hoggaamisoo
Halyey hanqaarmay baan ahoo
Hurdo layga waayoo
Aduun baan hameynkii
Riyo kuugu heesaa
Adaw horreeyaa haweeenkoo
Hablaha ku dhaaftay
Hub-qaadkoo
Waan kuu han weynoo
Adaan ku haybshaa
Ma isu hagar baxaynnaa?
Ma is heli karaynnaa?
Ma is hanan karaynnaa?
Erayada:
1- Hir: muuqaal meel durugsan oo cirka iyo dhulku iska galaan, taag.
2- Hoobaan: miraha dhirta ee bislaaday sida kuwa mareerka ee guduudan.
3- Haqab tiraysaa: baahi tiraysaa, muraadkayga gudaysaa?
4- Hadimo: waxyeello, dhibaato.
5- Heeran: dhibaataysan, waxyeellaysan.
6- Hugmaaya: ka dhex hadlaaya, buuqayaa.
7- Han-qaarmay: heli waayay siduu rabay ama jeclaa.
Kan labaad waa kan aan curan, waxaa la arkaa marka qof janto qof kale oo ay dhici waydo inay nolol wadaagaan. Jaceylkaan dambe, waa kan sida weyn la isugu weriyo, taariikhdana gala. Jaceylka ugubka waa mid xakaar badan oo qofka uu haleelaa dhex muquuro nolol kadeed ah oo kaar iyo kaylli badan, dhammaadkana wuu u iishaa ama u waashaa. Waxaa ka mid ah astaamaha jamashada runta; wuxuu qofku seega hurdada iyo xasilloonida, wuxuuna mar walba arkaa hummaagga hal qof waa kuu jantaye, wax kasta oo ku saabsan kuu jeclaaday uun baa maankiisa buuxsha, inta kalana way ka biddaa.
Sheekooyinka jaceylka ugubka waa tiro badan yihiin, qaarad walbana waa laga sheegaa. Dhanka Soomaalida waa muush sheekooyinka jamashadu, suugaanteedana tilmaamihiisaa ka buuxa. Bal eega, allaha u naxariistee Maansoyahankii Weynaa C/qaadir Xirsi Siyaad (Yamyam) sida uu u tilmaamay:
Haweeyay hir dooglaay
Hoobaan bislaataay
Hawdkoo caleen loo
Lagu soo hayaamaay
Had maad naftayda
Haweeyay,
Haqab tiraysaa
Haweeyay?
Hadima-daadaan
La harsan waayoo
Jaceyl i heeraan
La hugmayayoo
Adaa i hor rooree
Hoog baad naftaan
U hoggaamisoo
Halyey hanqaarmay baan ahoo
Hurdo layga waayoo
Aduun baan hameynkii
Riyo kuugu heesaa
Adaw horreeyaa haweeenkoo
Hablaha ku dhaaftay
Hub-qaadkoo
Waan kuu han weynoo
Adaan ku haybshaa
Ma isu hagar baxaynnaa?
Ma is heli karaynnaa?
Ma is hanan karaynnaa?
Erayada:
1- Hir: muuqaal meel durugsan oo cirka iyo dhulku iska galaan, taag.
2- Hoobaan: miraha dhirta ee bislaaday sida kuwa mareerka ee guduudan.
3- Haqab tiraysaa: baahi tiraysaa, muraadkayga gudaysaa?
4- Hadimo: waxyeello, dhibaato.
5- Heeran: dhibaataysan, waxyeellaysan.
6- Hugmaaya: ka dhex hadlaaya, buuqayaa.
7- Han-qaarmay: heli waayay siduu rabay ama jeclaa.
No comments:
Post a Comment