Ababkii Nabi Maxammad Iyo Kacaankii Weynaa Ee Islaamka-7aad

Ababkii Nabi Maxammad Iyo Kacaankii Weynaa Ee Islaamka-7aad

U-Qaxitaankii Yasrib (Yathrib):

Yasrib waa magacii hore ee Madiina e, waxay u jirtay Maka in ka badan 200 oo mayl. Waxay ku tiil dooxo ladan oo beero fiican leh, ilaa maantana timirta Madiina waa mid tayo sarraysa. Waxaase dagalkaas muddo dheer rafaadinaayay colaado joogsan waayay. Tolalkii Carbeed ee aagga ayaa si ba’an u dagaallami jiray. Sidoo kale waxaa iyana ku dagaallami jiray qabiilladii Yuhuudda ahaa oo dhulka wax ka degganaa. Marmar waxay u dagaallami jireen hab gaashaanbuursi ah sida qola Yuhuuddii ah oo la safata qolo Carabtii ka mid ahayd iwm. 

Waxaa ka mid ahaa qolooyinkii Yuhuudda ahaa oo Madiina wax ka degganaa wadaaddo ku xeel dheeraa diintoodii, waxayna ugu gooddin jireen Carabtii cawaanka ahayd in nabi dhawaan soo bixi doono iyagoo xusaaya astaamihiisii, waxayna la ahayd in uu ka soo dhex bixi doono Yuhuudda oo aqoon-yahanno ka buuxeen. Waxay Carabtii jaahiliinta ahayd ugu baani jireen in marka nabigu soo baxo Carabta loo rogi doono sidii loo rogay absaxankood oo kala ahaa Caad iyo Samuud (Salmud).

Si kastaba ha ahaatee, Madiina oo markaas Yathrib la oran jiran waxay aad ugu baahnayd hoggaamiye awood leh oo ka saara dadkii ku noolaa dhibabkii tirada badnaa oo ay iyagu isu keeni jireen.

Waayahaan Maxammad (NNK) wuxuu si qarsoodi ah uga soo bixi jiray Maka oo inta u tago dadyowgii ka ag dhawaa magaalada, ugu yeeri jiray islaanimada. Maalin buu maqlay niman safar ahaa oo ku sugnaa meel la yiraahdo Caqaba oo ku dhawayd Maka. Intuu nimankii u tagay buu weyddiistay inuu la fariisto, markay oggolaadeen buu wax uga sheegay dhambaalladii Ilaahay u soo dhiibay. Nimankaas oo qolo ahaan Reer Khasraj ahaa, ahaana lix nin isla markiiba waxay garwaaqsadeen astaamihii Yuhuuddu u sheegi jirtay wayna rumeeyeen Nabiga. Waxay kaloo hilaadiyeen in ninkaan xanbaarsan diinta cusub midayn karo qolodooda Khasraj iyo Aws oo ay isir wadaageen, laakiin ku kala dhintay colaado iyo is-nacaybsi waayo badan soo jiitamaayay. Nimankaas markay ku noqdeen Yasrib waxay faafiyeen wararkii wanaagsanaa ee Maxammad (NNK), waxaana Nabiga iyo dhambaalladiisa laga wada maqlay Yasrib oo idil. 

Xilligii xajka ee xigay oo abbaaraha ku beegnaa 621-kii baa ergo ka kooban ilaa 12 nin, Yasrib ka soo amba baxday si ay Nabiga u la kulmaan. Ergada waxaa ku jiray shan nin oo ka mid ahaa raggii hore Nabiga u la kulmay iyo labo nin oo Reer Aws ahaa, waxayna nabiga mar labaad ku la kulmeen Caqaba. Waxay ku dhaarteen magacyadooda iyo kuwa xaasaskooda, inaysan Ilaahay/Allaah ku labeynayn Alle kale, inaysan wax xadeyn, inaysan sinaysanayn, inaysan ubadkooda dilayn si kastoo ay sabool u noqdaan iyo inay wax walba uga dambayn doonaan Nabiga. Wacadkaas ay galeen Nabiga iyo ergadii Yasrib waxaa loo yaqaan; "Ballanqaadkii Caqaba ee 1aad". Nabigu markaas kadib wuxuu ku daray raggii ergada ahaa Muscab Ina Cumayr si uu u baro basarka islaanimada iyo si uu u gaarsiiyo moogayaasha diinta cusub. Muscab wuxuu fuliyay hawshii loo xilsaaray, wuxuuna in yar kahor xilligii xajkii xigay oo ku beegnaa 622-kii M.D, ku soo noqday Maka wuxuuna u sheegay Nabiga in si wanaagan islaanimadu u gaartay dadyowgii Yasrib ku dhaqnaa, qaar badanna rumeeyaan dhambaalladii islaanimada. Wuxuu kaloo u sheegay Nabiga awoodda Reer Yasrib iyo wax-tarka ay u yeelan karaan muslimiinta.

Haddaba xilligii xajka ee sanadkii 622-kii M.D, waxaa xujaydii Yasrib ka yimid ka mid ahaa toddobaatan iyo shan muslimiin ah oo labo dumara weheliyeen. Goor ay tahay habeynkii gelinkiisii dambe ayaa intii muslinka ahayd ee Reer Yasrib u dhuunteen meel duleedka Caqaba ah si ay Nabiga u la kulmaan, arrinkaas oo si qarsoodi ah loo abaabulay. Waxay u ballan-qaadeen Nabiga inay ku soo dhaweynayaan magaaladooda. Waxaa kulanka joogay Nabiga adeerkiis oo aan markaas islaamin, hase yeeshee, si aada u difaaca Nabiga, wuxuuna uga digay kooxdii Yasrib ka timid cuslayska ay ballanqaadkoodu leeyahay iyo inay ka dhabeeyaan wacadkooda. Dhankooda waxay ergadii Yasrib ku dhaaratay inay u difaaci doonaan Nabiga sidii ay naftooda iyo reerahooda u difaaci lahaayeen. Middaanna waxaa loo yaqaan; "Ballanqaadkii Labaad ee Caqaba ee 2-aad". Waxaa isla kulankaas lagu go’aansaday u-qaxitaankii Yasrib ee muslimiinta.

Ballanqaadkaan dambe, waxaa la oran karaa waxaa ku jiray u-diyaar-garaw dagaal waayo difaaca Nabiga iyo wedayadiis waxaa ku lammaanaa gacan-ka-hadal, waase haddii loo baahdo.

Markaas kadib, wuxuu Nabigu faray muslimiintii ku kadeednaa Maka inay si koox koox ah oo qarsoodi ah ugu qaxaan Yasrib. Isla markaas waxay Qureesh gaartay go’aan ay ku dhiirratay dhimashadii Abuu Daalib oo horjooge ilaaliya u ahaa Nabiga, kadib. Go’aankaas oo ahaa in jifooyinkii Qureesh mid walba laga soo saaro hal nin oo dhallinyaro ah si kulmis ahna u dilaan Nabiga, waxaana la sheegay in taladaas uu lahaa Abuu Jahal. Ilaa labo iyo toban raga baa hareereeyay gurigii lagu ogaa Nabiga, wuxuuna tashigu ahaa in la dilo marka uu aroortii u soo baxo salaadda. Nabiga oo ka war helay qorshaha tolkiis u maleegay, xag Eebbana amar ka helay inuu qaxo, wuxuu sii seexiyay sariirtiisii ina adeerkiis Cali Ina Abuu Daalib oo markaas kuray ahaa, wuxuuna ogaa inaysan Cali dilayn kuwii dhagarta watay. Goor uu gulufkii hiteeyay gurigii Nabiga lulmooday oo ay wada seexdeen buu Nabigu qun yar uga soo siibtay aqalkiisii oo sii maray wadeygiisii weynaa waa Abuu Bakar al-Saddiiqe. Qureesh oo aad u caraysan baa raad qaaday Nabiga iyo wehelkiisii ilaa ay soo dul istaageen bohol ay ku dhuumanaayeen. Xag Eebbe ayaa laga soo diray caaro afkii bohosha waabtay iyo qoolley baabi'isay raadkii raggii dhuumanaayay. Abuu Bakar baa aad uga yaabay in la arko wuxuuna yiri, “Nabi Allow, haddii midkood eego cagahiisa wuu na arki karaa". Wuxuu Nabigu ugu jawaabay: “Maxaad u filaysaa labo uu Eebbe seddex ku yahay? Ha murugoon, runtii Eebbaa nala jiree.” Saalix al-Bukhaari.

Markii goobitaannadii kooxihii Qureesh hungoobeen raad iyo ruuxna waayeen, bay Nabiga iyo Abuu Bakar oo si qarsoodi ah loogu keenay cunno, neefaf ay fuulaan iyo ku/kuwo jidka ku haga, bilaabeen socdaalkoodii dheeraa.

 Kadib markay socdeen maalmo (ilaa 8 maalmood) oo ay intaas raad-gadasho ku jiraan bay soo gaareen duleedka Yasrib, meel la yiraahdo Qubaa. Tan iyo markii Nabigu iyo wehelkiisu ka soo baxeen Maka, dadkii Reer Yasrib waa toog hayeen, waxayna maalin walba u diri jireen ilaalo agaagga filaayeen inay ku imaan doonaan. Waxaa la sheegaa in nin Yuhuuda uu arkay socdaalleydii, wuxuuna u sheegay muslimiintii, kuwaas inta ka hortagay aad u soo dhaweeyay. Qof walba wuxuu damcay inuu gurigiisa geeyo Nabiga iyo wehelkiisii, wuxuuse yiri, isagoo tilmaamay hashuu saarnaa oo la oran jiray al-Qaswaa: “Daaya, amar Eebbay qabtaaye”. Markaas kadib hashii waxay arrumatay goob ay lahaayeen Reer Banuu Najaar oo xagga hooyo ay Nabiga xigto ka ahaayeen. Isla goobtaas baa Nabigu ka dhisay masjidkii ugu horreeyay iyo qeybo ku lifaaqnaa masjidka oo degaan u ahaa. Halkaas baana saldhig u noqotay Kaahii Weynaa ee Islaamka oo maanta ay rumaysan yihiin 1.6 bilayn qof oo isir walba isuga jira.