Kulan Dhex Maray Dr. Kissinger iyo Wafdigii Wasiir X. C. Qaasim

Sannadku markuu ahaa 1976-dii ayaa wafdi Soomaaliyeed oo uu hoggaaminaayay Wasiirkii Macdanta iyo Biyaha J/lle Xuseen Cabdulqaadir Qaasim (AUN) oo markaas ahaa Ku-simaha Wasiirka Arrimaha Dibedda, yimid Dalka Maraykanka. Waxay kulan la yeesheen madaxdii Qeybtii Arrimaha Dibedda ee USA ee waagaas oo uu hoggaaminaayay Dr Henry Kissinger. Waxaan halkaan ku soo gudbinaynaa qormo kooban oo ku saabsan doodihii labadaas dhinac dhex maray, waxaanna ka soo turjunnay qoraal qarsoodi ahaa:

Qormadii Wadahadalka

Kaqeyb-galayaasha:

Soomaaliya

Xuseen Cabdulqaadir Xuseen Qaasim, Wasiirka Macdanata iyo Biyaha

Safiir Cabdullaahi Caddow (DC)

Cabdiraxmaan Jaamac Barre, Agaasimaha Guud, WAD

Maxammad Maxamuud, Qunsul

US

Xoghayaha

Ku-xigeenka Xoghayaha Xabiib

Ku-simaha Kaaliyaha Xoghayaha Seelye

Frank Wisner (Xusuus-qore)

Taariikh:  8-dii Oktoobar, 1976-dii

Waqti:  3:45 p.m

Meel: Aqalka Qeybta Xoghaynta ee Waldorf-Astoria, New York

Kissinger:   “Ku-simaha Arrimaha Dibedda” muxuu yahay micnahiisu?

Qaasim:  Waxaan ahay Wasiirka Macdanta iyo Biyaha, laakiin waxaan  uga qeyb galay xukuumaddayda shirar caalami ah qaarkood.

Caddow:  Dhab ahaan isagaa ah Wasiirka Arrimaha Dibedda

Kissinger:  Intee ku sugnayd New York?

Qaasim:  In ka badan labo toddobaad. Dhawr maalmood gudahood waxaan ku noqon doonaa dalkaygii, laakiin waxaa laga yaabaa inaanan toos u noqon. Waxaa suurtogal ah inaan jidka ku sii hakado.

Dhibco Qarsoodi ah 

Qaasim:  Waxaan isku dayaa inaan daryeelo danaha dalkayga anigoon durbaan yeerin.

Kissinger: Idinkoo ah dal muggiisu dhexaad yahay, waxaad samaysaan warar aad u tiro badan.

Qaasim:  Dhammaan waxay ku xiran tahay dhanka dabayshu u socoto. Ma annagaa warka samaynna mise kuwo kalaa abuuroo nagu qasba inaan tillaabo qaadno?

Kissinger:  Waa inaad i aragtaa marka aan isku dayaayo inaan war sameeyo.

Caddow:  Iyadoo warbaahintu aad kuu la socoto, mar walba war baad samaysaa.

Kissinger:  Waa sidee xiriirka labadeenna dal?

Qaasim:  Waxaan jeclaan lahaa inaan arrinkaas ka faalloodo. Waxaan rumays nahay in hagaajinta meel u bannaan tahay.

Kissinger:  Waan kugu raacsa nahay.

Qaasim:  Haa, meel baa u bannaan hagaajinta. Qodob fiican baad muujisay waqtigii qadada. Afrika waad baranaysaa.

Kissinger:  Wax badan baan ka bartay eegitaanka siyaasadaha Afrikaanka. Idinku Soomaaliyey waxaad tihiin kuwo qallafsan. U ma jeedo xagga wax-sheegista, waxaadse dheeshaan siyaasado dhanka arrimaha gudaha ah oo qallafsan.

Qaasim:  Kal iyo laab baan ka hadalnaa.

Kissinger:  Ma rumaysni in dalalka Afrikaanku kooxo ahaan ay col yihiin, laakiin haddaad u fiirsato tillaabooyinka Taliska Soomaalida, waa kugu adkaanaysaa inaad ku sheegto dhex-dhexaad. Inta badan arrimaha dunida waad naga soo hor jeeddaan. Mar walba ma noqon karno kuwo khaldan. Xeerka celcelisyadu sidaas u ma shaqeeyo.

Dhibco Qarsoodi ah

Qaasim:  Dhankayaga, Soomaaliya iyo Dalalka Midoobay ee Maraykanku waa inay leeyihiin xiriiro ay ka maran yihiin dareenno colaadeed. Su’aalaha ama siyaasadaha gaar ahaaneed, arrin garsooreed baa soo gelaaya mana aha in dhammaan hadallaydayadu yihiin kuwo colaadeed. Haddii aannaan colaadin dareemin, falcelin ma samaynneen. Waxaan rumaysa nahay inaan dhex-dhexaad nahay.

Kissinger:  Annagu kadhan ma nihin dhex-dhexaadka. Dal kastoo Afrikaan ah waa dhex-dhexaad lagase yaabee inaysan Angoola ahayn. Mar haddii shan iyo toban kun oo ciidammo shisheeya ahi dalkeeda joogaan, waxaa si xooggan loogu doodi karaa inay dhinac tahay. Waxaad tiri dhanka Soomaalida colaad ma jirto, haddana si joogta ah baad nooga hor timaaddaan, marmarna si naga hor jeeddaan ku shaqaysaan.

Qaasim:  Kaasi maaha sawir aan maangal ahayn laakiin waa midaan dhammaystirnayn. Waxaan u raacnaa tillaabooyinka Dalalka Midoobay ee Maraykanka hadba siday noo saameeyaan annaga iyo …… gobolkayga. Xaggayaga jiritaanka qaranka Soomaaliyeed baa halis ku jira. tillaabooyinkiinnu mar walba ma muujinayn dhex-dhexaadnimo.

Kissinger:  Ma i siin kartaa tusaale?

Qaasim:  Soomaaliya waxay soo martay taariikh gumeysi oo ayaan-darro ah. Xitaa kahor intaysan Soomaaliya madax bannaanaan, waxaad heshiis la lahaydeen Itoobiya. Waxaan aragnay hub ku qulqulaaya Itoobiya kaasoo waxyeello u leh xiriirada Soomaaliya iyo Itoobiya. Waxaan rumays nahay in xiriiradayadu.

Dhibco Qarsoodi ah

Hagaagi lahaayeen, laakiin hubka aad dirtaan iyo dicaayadaha aad samaysaan waxtar u ma laha arrinka. Waxaan aragnay hadalkii wasiirkiinna gaashaandhigga.

Kissinger: Maxaan ugu qabnaa inaad haysataa qalab ciidan oo ka badan kan Itoobiya?

Qaasim:  Taasi waa khalad. Itoobiya waa naga itaal roon tahay. Waxaad nagu qasbaysaan in aan is dhisno. Ma aragno inaad door ciyaaraysaan jid lagu heli karo.

Kissinger:  Waxaad rabtaan qeyb Itoobiya ka mid ah.

Qaasim:  Maya, waxaan u doonaynnaa xornimo qeybta Itoobiya ee dadkayagu leeyahay.

Kissinger:  Qeybtaas Itoobiya ma Soomaali baa degta goormayse Itoobiya ku biirtay?

Qaasim:   Itoobiyaanku waxay la wareegeen qeybta dhulkooda ee koonfureed oo si buuxda Soomaalidu u degto sannadkii 1884tii. Ilaa 1960-kii Itoobiyaanku waxay ku joogeen kooxo yaryar oo ciidan iyo maamul ah. Hadda waxay xoojiyeen maamulkoodii isbeddel baana jira.

Kissinger:  Haddaba col baad ahaan doontaan ilaa aad heshaan dhulkiinna intiisa kale.

Qaasim:  Waa dhanka kale. Ma inkiraynno xuquuqaha dadkayaga iyo qarankayaga. Waxaan la liidannaa xaalad gumeysi abuuray.

Kissinger:  Waxaa jirta in Soomaali ku nooshahay waqooyiga Kenya. Sidoo kale ma sheeganaysaan dhul Kenya leedahay?

Dhibco Qarsoodi ah

Qaasim:  Kaasi waa arrin taariikhi ah. Xukuumadda Ingiriisku waxay afti ka qabanqaabisay gobolka sannadkii 1963-dii kaas oo ay ugu yeeri jirtay Gobolka Seeraha Waqooyi. Wuxuu ahaa mid mar walba loo maamulo si Kenya ka gooni ah. Wuxuu dadweynihii boqolkiiba siddeetan iyo lix cod ku bixiyay inuu ku biiro Soomaaliya, laakiin Igiriiskaa sida kale go’aansaday, waana suurtogal inuu saxnaa. Kenya ku ma eedaynno waayo habka waxaa soo rogay xoog gumeyste ah, Itoobiyaanse si dheeri ah u eedaynnaa maadaama falka Itoobiya ahaa mid ulakac gumeysi ah. Waxaan haynnaa waraaqo caddaynaaya qodobka. Markii ay qaramada Yurub bilaabeen qaybsashadii dhulalka Afrika, Menelik II wuxuu u qoray xoogaggii gumeystaha ahaa wuxuuna yiri “Annaguna waxaan rabnaa qeybtayada.” Waxaan ku sigannay in Itoobiya na dul marto sannadihii 1963-dii iyo 1964-tii. Haddii aysan xoogag shisheeya ahi soo faro gelinna labada dhinacba waxyeello weyn baa gaari lahayd.

Kissinger:  Waa yar tahay intaan ka qaban karno taariikhda laakiin sidaad og tahay, xiriirada annaga iyo Itoobiya si tahan dhaafa u ma xumaan. Ma qiyaasi kartaa waxa Itoobiya gudaheeda ka dhici doona?

Qaasim:  Waan isu dhaw nahay waxaanna leenahay is-afgarad roon. Waxaa jira cadaadisyo halkaas ka shaqeynaaya. Kulankaan arrin walba ku ma soo koobi karno. Waxaan jeclaan lahayn inaan ka hadalno imminka. Waxaan rabnaa inaad na dhegaysato annaguna ku dhegaysanno. Sababta keentay xiriirada aan loo bogin ee labadeenna dal ee US iyo Soomaaliya waxaa saldhig u ah dhibab qarameedkayaga dhabta. Waxaan u doonaynnaa dhibabkaas hab nabadeed in wax looga qabto. Xitaa kahor kacaankayagii 1969-kii waxaan ka goobnay dhanka Itoobiya is-afgarad. Madaxweynahayagu wuxuu la kulmay

Dhibco Qarsoodi ah

Hoggaamiyaal Itoobiyaan ah si loo gaaro is-afgarad labada dhinac ah iyo in mar uun la helo si caddaalada ku salaysan oo arrinka wax looga qabto. Marna ma dhicin in la helo jawaab qumman. Arrimahaasi aad bay muhim ugu yihiin Soomaaliya waayo ma inkiri karno xuquuqahayaga laakiin u ma dhaqmi doonno sidii dad dagaal maaggan. Ka ma faa’iidaysan doonno tabar-darrada Itoobiya. Annagu dagaal ma rabno, gaar ahaan dadaan is-xigno dhalasho ahaan sida Itoobiyaanka. Waxaan Kenya u gudbinnay dhambaallo niyad-sami ah oo ay ku dheehan tahay is-faham Afrikaannimo. Maalin baa la gaari doonaa wax-ka-qabashada dhibabkaas. Dhanka xiriirada labadeenna dhinac doorka xukuumaddiinna waa kan ugu muhimsan. Waa inaad goobtaan nabad, xasilooni, iyo kobcinta is-afgaradka. Waan og nahay inaad kaalmo siiseen dalal kale oo Afrikaan ah.  Waxaan qabnaa in kaalmadu aaddo dhanka horumarinta ee aysan aadin dhanka hubabka.

Kissinger:  Waxaan qabnaa dareen ah inaad ka hubeysi fiican tihiin Itoobiya… Waa suurtagal in sirdoonkayagu khaldan yahay, laakiin waxaannu aragnaa inaad ka helaysaan hub tiro badan Soofiyeedka.

Qaasim:  Waxaa nala ku soo duulay 1963-dii iyo 1964-tii. Waxaa sooyaal ah in Itoobiya ku raaxaysato ku-sarraynta qalab iyo mugba. Si khaldan baad u fahamteen xaalkayaga.

Kissinger:  Waxaan eegi doonaa dhuhlayntayada.

Qaasim:  Waxaan rumaysan nahay inuu jiro door aad idinku ciyaari kartaan. Waan ku baraarugsan nahay taariikhdiinna iyo mabaadi’diinna. Waan fahmi la’ nahay colaaddiinna ku beegan dal yar. Bal fiiri waxaad samayseen xilligii abaartayada.

Kissinger:  Talcott, maxaan samaynnay?

Seelye:  Kaalmaan bixinnay.

Qaasim:  haa, laakiin waxaad tiraahdeen saldhig Soofiyeed baa jira waxaana marti qaadnay wax-eegayaal yimaada oo iyagu iskood u arka.

Kissinger:  Taasi waa sax. Waxayna dhammaantood ku gabagabeeyeen si isku mid ah—xitaa kuwii markii hore diiddanaa. Waxay ku qanceen inaad Soofiyeedka saldhig siiseen.

Qaasim:  Adigu ma rumaysan tahay?

Kissinger:  Waxaan rumays nahay inaan ka badbaadi karno saldhigga Soofiyeedka ee dhulka Soomaalida, laakiin waxay ila tahay hadba waa sidaad u qeexdaan saldhig. Haddii aad u qeexdaan saldhig meel ciidan ku sugan yahay oo qalab ciidan adeegsado yaal, kaasi waa saldhig. Filibbiin, kadib markaan saxiixnay heshiiskayaga cusub, calanka Filibbiin wuxuu ka dul baban doonaa saldhigyadayada, haddana ma inkirno inaan saldhigyo leenahay.

Qaasim:  Waxaad u baahan tihiin inaad wax ka sii ogaataan dabciga dadkayaga. Ma oggolaan doonno saldhig shisheeye. Ma lihin saldhigyo ama kaabayaal. Waxaan aragnay sawirradii satalaydkiinna waana og nahay inaad leedihiin gantaallo baad haysataan. Waxaan eegnay sheegashadiinna waxaanna ogaannay waxaad ku sheegteen gantaalka inuu yahay minaarad masjid.

Kissinger:  Malaha waxaad tihiin xeelad-layaal waxaadna gantaalka ku qarisaan minaaradda masjidka.

Dhibco Qarsoodi ah 

Qaasim:  Waxaan masaajidkii u furnay eegayaashiinnii si ay u booqdaan. Annagu ma haysanno lacag aan ku gadanno gantaallo.

Kissinger:  Ma rumaynin inay yihiin gantaallo idinku aad leedihiin. Laakiin bal tan aan ka baxno. Ma qabno dareen colaadeed oo ku aaddan Soomaaliya. Si kastaba ha ahaatee, waxaan aragnaa inaad kulan kasta oo caalami ah naga hor jeeddaan. Waxaad kadhan noqoteen fikirkayagii Koonfur Afrika. Soomaaliya waxay caarad u tahay kuwa na qashqasha annaguna waxaan u shaqaynaynnaa dhanka nabadda waxaana dhankaas iskaashi kala leenahay Madaxweynayaasha Jiidda Hore. Waxaan diyaar u nahay hagaajinta xiriiradeenna waxna kama qabno sheegashooyin dhuleedkiinna mar haddaydnaan ku raadinayn xoog.

Qaasim:  Sabab baa jirta ay tahay inaan xiriiradeenna hagaajinno, waxaana suurtogal ah inay taagan tahay fursaddii wax lagu qaban lahaa. Waxaan u baahan nahay in labadeenna dhinac isu caddaynno meelaha aan kala joogno. Waxaa naga maqan watatashiyo. Dhex-dhexaadnimada US, arrinka ku ma filna. Waxaan rabnaa inaad door firfircoon ka ciyaartaan wax-ka-qabadka dhibabkayaga.

Kissinger:  Waxaan fiirin doonaa su’aasha ku aaddan dheellitirka ciidan. Ma hayno sabab aan dhinacyo ku raacno markay tahay xiriirada aad la leedihiin Itoobiyaanka.

Qaasim:  Haddii aad diyaar u tihiin qaab dhex-dhexaadnimo maxaad uga qeyb geli waydeen u-kaalmaynta dhanka nabadda.

Kissinger:  Haddii aan dhibab kaloo dheeri ah oo Afrikaan ka qeybgalo waan waalan doonaa. Waan ka fakarayaa.

Qaasim:  Waxaan isbeddel ka sugaynnaa dabcigiinna.

Kissinger:  Maxaan samayn karnaa?

Dhibco Qarsoodi ah

Qaasim:  Si qayaxan, waxaad kartaan inaad qoriga xabadda ka saartaan. Waxaan qabnaa inaad dib u eegtaan istaraatiijaya-diinna ku aaddan Bariga Afrika.

Kissinger:  Ma joojinaysaan qalabka ciidan oo ka imaanaya Soofiyeedka haddii aan joojinno shixnadaha Itoobiya?

Qaasim:  Uga ma helno Soofiyeedka qalab ciidan siday idin la tahay. Waxaan isku dayaynnaa inaan ciidan u dhisno ilaalinta seerayaashayada aad u dhaadheer. 1964-tii waa nala soo weeraray wax difaacana ma annaan haysan. Haddii hal dhinac hub helo, annaguna aan ka qatan nahay markaas arrinku waa halis.

Kissinger:  Haddii aannaan hub u dirin Itoobiya oo idinku si joogta ah hub uga heshaan Soofiyeedka waxaa suurtogal ah in dagaal dhaco.

Qaasim:  Laakiin waxaad Itoobiya siiseen qalab ciidan oo qiimahiisu dhan yahay $200 oo malyan.

Kissinger:  Taasi ma aha suurtogal. Waxaan Afrika oo dhan siinnay $60 malyan.

Qaasim:  Itoobiya waxay leedahay toban qeybood oo ciidana. Annagu waxaan haysannaa labo qeybood oo ciidana kaliya. Markaad leedahay joojiya, maxaad u jeeddaa? Ma waxaad u jeeddaa shixnadaha hadda ah mise kuwa mustaqbalka?

Kissinger:  Talcott, imisaan siinnay Itoobiya?

Seelye:  $10 malyan ilaa $20 malyan sannadkaan.

Qaasim:  Waxaan ku dhegga nahay taydii. Waan og nahay inaad siinaysaan $200 oo malyan.

Kissinger:  Tani waa waalli.

Habiib:  Waxaa suurtogal ah haddii aad ku darto shixnadihii sannadihii hore in tiradu gaarayso inta uu wasiirku ku sheegay.

Kissinger:  Ma jirto sabab aan been kuugu sheegno; waxa aan kuu sheegaynnaa waa run.

Qaasim:  Waan qaddarin lahayn xogta.

Kissinger:  Dhammaanteed waxay ku jirtaa galalka dadweynaha. Xogta sidaan oo kale ah waa sahal in la helaa.

Qaasim:  Deeqahaas ballaaran waxay shidayaan xiisado.

Kissinger:  Waxay ila tahay inaad khaldan tahay.

Qaasim:  Aan rajaynno inaan khalda nahay.

Kissinger:  Fikrad ma iga siin kartaa, waxa ay tahay inaan si xooggan u samaynno?

Qaasim:  Haa, waxaan ka sugaynnaa dhanka Maraykanka niyad-sami ku aaddan dhanka Soomaaliya annaguna markaas waa ka soo jawaabi doonnaa. Markii kalashakigu baxo, waxaan u nuuxsan doonnaa sidii loo hormarin lahaa iskaashiyada aagagga kale.

Kissinger:  Sidee kalashakiga loo saari karaa?

Qaasim:  Joojinta qalabka ciidan.

Kissinger:  Ma waxaad u hawl gashaa sidii Wasiirka Arrimaha Dibedda ee Soomaaliya?

Qaasim:  Waxaan caawiyaa madaxweynaha iyo wasaaradda arrimaha dibedda.

Kissinger:  Waxaan safiirkayaga u sheegi doonaa inuu wadahadal guud qabto si loo hagaajiyo xiriiradeenna. Bal aan aragno meesha tani na geyso. Yay tahay inaan la hadalno?

Caddow:  Waa inaad la hadashaan Dr. Cabdiraxmaan. Isagaa ka soo jeeda dhanka Wasaaradda Arrimaha Dibedda.

Dhibco Qarsoodi ah

Seelye:  Safiirkayagu dhib buu ka la kulmay ballamo-samaynta.

Caddow:  Taasi sax maahan. Safiirkiinnu si buuxda buu ballamo u heli karaa. Sidiinna oo kale baa dadkayagu mashquul u yihiin. Marmar waa inuu sugaa seddex ama afar maalmood, sidaas oo kale bay dhammaan safiirradu sameeyaan.

Kissinger:  Waxaan safiirkayaga u sheegi doonaa inuu adiga ku la kulmo oo aad ra’yi guud is dhaafsataan. Waxaan rabaa inaan idiin mahad naqo. Annagu ma qabno dareen colaadeed idinkuna ma haysaan wax aan rabno laakiin waxaan qabnaa dareen, inaad si habaysan nooga soo horjeeddaan.

Dhibco Qarsoodi ah  

Laga soo turjumay: 

http://wardheernews.com/Articles_2010/May/Memorandum/Hussein_A_Kassim_and_Kissinger_Meeting_Oct_1977].pdf