Amakaagyada Qur'aanka

Amakaagyada Qur’aanka

Qur’aanku waa weedhii Eebbe, waana tiirka ama makaabka ugu door roon diinta islaamka, ahaantiisuna waa amakaag, ashqaraar ama shaamareer. Qur’aanka waxaa si talantaalli ah, ku soo dul dejiyay Nabi Maxammad (NNK) Malagga Jibriil. Mar hadduu Eebbe yahay weynihii waligiisba jiray, haddaba Qur’aankuna waligiis waa jiray, xag Eebbuuse ku kaydsanaa kahor intaan nabigii suubbanaa lagu soo dejin.  

In Qur’aanku yahay amakaag (mucjiso) aan cidina hal abuuri karin waxaa loo cuskadaa seddex arrimood:

1-     Sarraynta Dhanka Afka: Qur’aanka waxaa lagu soo rogay Afka Carabiga, waayahaas la soo rogayna, suugaanta afka carabigu waxay maraysay meeshii ugu sarreysay aad baana loo tix gelin jiray aftahannimada iyo tixaha maansada. Wuxuu Eebbe Qur’aanka ku soo beegay, mararkaas tixgelinta aftahannimadu meekhaanka sare lahayd, wuxuuna Qur’aanka ka dhigay kan ugu wacan erayo hore loo yiri ama loo oran doono wuxuuna ahaaday mudanka murti mudan oo idil. Sidaas darteed, waxaa Qur’aanku ahaaday lama-gaaraan aan cidina haweysan karin halabuurnimada dhiggiisa ama isagoo kale.

2- Amakaagga Qur’aanka Ee Dhanka Sayniska: Waxaa Qur’aanka lagu xusay siyaalo badan oo la xiriira qeybaha aqoonta sayniska sida; abuuritaanka (creation), xiddigeysiga (astronomy), taranta aadanaha (human reproduction), aqoon badeedka (oceanology), aqoonta nafleyda (zoology), aqoonta uurreyda (embryology), biyaha iyo qaar kaloo badan.   

 Xilli aan sidaas u fogayn baa waxaa soo ifbaxday aragtida Bugtii Waynayd (Big Bang). Waxaa aragtidaas lagu sheegay in uunku markiisii hore ahaa walax yar oo aad iyo aad isugu cufan, kadibna uu dhacay qarax aad iyo aad u xoogganaa, markaasna walaxii isku cufnaana baa si weyn u firdhay, wax kastoo ah noole ama ma-noole oo uunka jiraana ay dhacdadaas ka beermeen. Haddii dhanka cilmiga sayniska aragtidaas la bilaabay in lagu rumeysto waa aan fogayn, waxaa Qur’aanka lagu xusay kun iyo dhawr boqoloo sano kahor: “ Miyaysan kuwa aan rumayn ogeyn in cirarka iyo dhulku ahaayeen hal cad oo isku yaal, kadibna aan kala kixiynnay oo aan wax kastoo nool saldhig uga dhignay biyaha? Miyaysan haddaba rumeynayn? Qur’aan 21:30

Waxaa xagga sayniska lagu ogaaday waa aan dheerayn in hawada sare (atmosphere) tahay mid dhawrta oo ka ilaalisa noolaha dhulka fallaaraha qorraxda ee wax-dhimaalka leh ama sunta, waxaase Qur’aanku xusay arrinkaas waa hore: “Waxaan cirka ka dhignay ilaaliye, dhawraa ah sidaas oo ay tahay way ka jeensteen astaamahayagii” Qur’aan 21:3

Waxaan maanta ku og nahay sayniska in dhulka iyo meerayaasha kalaba ku ag wareegaan qorraxda. Sidoo kale waxaan og nahay in dayaxu ku ag wareego dhulka, hase yeeshee, Qur’aanku mar horuu xusay: “Isagu waa kii abuuray habeynka iyo maalinta, iyo qorraxda iyo dayaxa, mid walba oo iyaga ka mid ihina marin wareega buu ku sabbeeyaa” Qur’aan 21:33

“Waqti baa loo asteeyay sheegitaan kasta, waxaadna ku ogaan doontaan mid walba waqtigeeda” Qur’aan 6:67

Tuducaas ama aayaddaas baa culimada qaarkeed ku qeexeen in waxyaalaha ku daahsoon Qur’aanka lagu ogaan doono cilmiga sayniska, ogaanshahaasna lagu beegi doono waqti loogu tala galay.

3- Sheegitaannadii Soobeegnaa: waayihii Qur’aanku soo degaayay waxaa dunida ugu itaal roonaa labadii xoog ee kala ahaa Roomaanka iyo Beershiya (Iran). Waxaa labadaas xoog ka dhexeeyay loollan adag, waxayna muslimiintu jeclaayeen in Roomaanku adkaado, marba hadday Injiil rumaysnaayeen (dadkii kitaabka), waxaase Roomaankii qeybtoodii Biisandiin (Byzantine) lagu jabiyay goobtii dagaal ee Antioch ee 613kii M.D. Goobtaas dagaal kadib, waxay Beershiyaanku la wareegeen gobolladii muhimka ahaa ee kala ahaa; Suuriya, Qudus, Armiiniya iyo Masar. Arrinkaas muslimiintu way ka xumaadeen, waxaase soo degay aayadahaan: “Roomaankii dhul aan dheerayn baa lagu jabiyay, hase yeeshee, dhawr sano gudahood bay ku guulaysan doonaan. Ilaahay isagaa hor iyo gadaalba taliye ah, maalintaasna kuwa rumeeyay way farxi doonaan” Qur’aan 30:2-4

Markaas kadib, waxaa dhacday goobtii dagaal ee Issus ee 622dii M.D oo Beershiyaankii si xun loogu jabiyay, waxaana sidaas ku dhabawday wixii uu Qur’aanka Kariimaka ahi xusay.

“Waxaan ka gudbinnay qoladii Reer Israa’iil badda, waxayna Fircoon iyo ciidammadiisii colka ahaa oo talada adkaa daba galeen iyaga. Kadibna, markii uu hafanaayay, buu yiri: Waxaan rumays nahay inuusan Eebbe jirin aan ka ahayn kii Reer Israa’iil rumaynaayeen. Waxaan ahay mid ka tirsan muslimiinta. ‘Ma, hadda! Markii aad hore u maagatay oo aad ka mid ahayd kuwa wax musuqmaasuqa? Maanta waxaan dhawri doonnaa jirkaaga si aad tusaale ugu noqoto dadka gadaashaaa imaan doona. Dhab ahaantii dad badan baan dheg u jalqin tusaalooyinkayaga” Qur’aan 10: 90-92  

Waxaa la rumaysan yahay in fircoonka aayadahaas lagu sheegay uu ahaa Ramesses II ama wiilkiisii Marneptah. Ilaa xilligaan la joogo waxay labadii fircoon jirarkoodii ku keydsan yihiin Matxafka Qaahira ee Masar. Sidaas darteed, ballanqaadkii Eebbe ee lagu sheegay Qur’aanka waa fulay, waxayna muujisana sida Qur’aanku uu run yahay oo uu u yahay warkii Eebbeheen.

Wuxuu kaloo Eebbe Qur’aanka ku xusay; inuu ka dhawri doono ama ka ilaalin doono isla Qur’aanka musuqmaasuqa ama qasidda;  “Si adag, baan u muujinnay Xusuusiyaha (Qur’aanka), waxaanna si adag, u daryeeli doonnaa isaga (musuqmaasuqa baa laga daryeelayaa)” Qur’aan 15:9