DANJIRAADSE LEEDAHAY..

Danjiraadse Leedahay iyo Diricyo kuu Maqan

Waxaan maalin noolba aragnaa madax-ku-sheegyo Soomaali ah oo u taagan sii bi’inta dalkii hore loo burburiyay. Waxaan dharaar walba maqalnaa dalqankooda aan duxda laheyn iyo dool-xirista dullinnimadu weheliso oo lagu dagayo danta guud ee Qaranka Soomaaliyeed. Waxaa xil ka saaran yahay arrimaha dalkii hooyo qof kastoo ku abtirsada magaca Soomaali Weyn. Waa in ruux walba af iyo addin wuxuu tari karo uu la beegsadaa difaaca dalka iyo abaabulka danahiisa. Waa in laga koraa qolaysiga, goboleysiga iyo tartanka xinka iyo yaan- lagaa-badsanta ku dhisan. Qofka waddaniga ah waxaa looga baahan yahay inuu jeclaado dalkiisa iyo dadkiisaba oo uusan u hanqal taagin xayndaabyada hadba meel laga meegaarayo oo loola jeedo reer-hebelnimada iyo kala-sheegashada. Soomaaliya waxaa leh Soomaali, si kastoo loo kale ootana waxaa dhab ah inaysan kala hormayn ee ay tahay danwadaag aan kala maqnaan karin. Maansadaani waxay soo baxday 4/15/2011:

Dalkaygii wacnaayow

Daruurtoo hillaacdiyo

Doog iyo ugbaadlow

Dalsan iyo samaalow

Duunyadoo dhalaysiyo

Danbar caana badanlow

Diigaanyo idaadiyo

Ari daad maataalkiya

Kadin doobku raacoo

Laga duugo naasaha

Lo’da soo dareertee

Daaqaysa geedaha

Deeriyo Biciidlow

Daraniyo argeeglow

Dareemiyo sarmaanlow

hawdiyo dixaalow

Wabiyada durduriyo

Doox iyo bannaanlow

Docahana badweyniyo

Badyaro loogu deeqyow

Dulligii ku heeree

Kaa reebay dunidii

Doqonkiyo ardaalkii

Kuu diiday noloshaba

Oo dadkaagii laayee

Qaarkiis dagaagee

Dacallalada u yaacee

Maanyo doobinaysaa

Qaarkood dig siisee

Qaar barafku dilayee

Dalanbaabbi qaarkood

Saxaraha ku daateen

Qaarna dalawyo baasiyo

Meelo daran ka dhaadhacay

Waa dirkaagii weeyoo

Waxaa loogu dawggalay

Daalimiyo tuugiyo

Nacab adiga kuu daran

Dool iyo daris loo

Dullaaliin ku sheegtoo

Dumintaa ku nool baa

Kugu soo dareeree

Danjiraadse leedahay

Iyo diricyo kuu maqan

Daa’imkeen ku dhawryow

Ha dakaamin abidkaa

Eryayada

1.     Ugbaad: dhul wali dihin oo aan la intifaacsan ama aan la daaqin.

2.     Dalsan: dal fiican, dal wanaagsan.

3.     Danbar: caanaha yare adag oo cawlan oo xoolaha markaas dhalay laga liso.

4.     Diigaanyo: aad u badan oo aan la tirin Karin.

5.     Kadin: xero buuxda oo geela, inta badan 100 neef.

6.     Doob: ninka aan wali guursan filkii lagu guursan lahaana gaaray. Kolay yar oo awrka qooqani soo rito.

7.     Dareemo, Argeeg, Daran, Sarmaan: geedo ka baxa dhulalka Soomaalida.

8.     Dix: ciidda dhulka biyomareenka ah sida togagga dhuuxooda.

9.     Heeray: tamartii laga qaaday, la naafeeyay.

10.  Ardaal: Qof aan wanaagsanayn, dabbaal, nacas.

11.  Dagaag: aan waxba haysan oo iska socda, daaduun.

12.  Maanyo: bad. Waxay kaloo noqotaa heesaha ugaarta.

13.  Dalanbaabbi: socosho aan xoog laheyn, daandaan, sirinsirqo.

14.  Dir: sinji, waxaa halkaan loo jeedaa kaa soo jeeda

15.  Dawggal: sababsi, eersi.

16.  Dool: meel kale ka yimid, halkaan shisheeyaha.

17.  Dakaan: tabar darreeyay ama xumaaday.