KAAHA IYO
KABACALAF
(Sheeko Gaaban)
Sheeko
dhaqameedyada Soomaalida oo xikmaddu ku dheehan tahay waxaa ka mid ah;
Sheekadii Kaaha iyo Kabacalaf. Waa sheeko aan la hubin xilligay ku beegnayd iyo
degalkii Soomaaliyeed ee sida gaarka ah ay uga soo banbaxday. Waa sheeko
iftiiminaysa sidii gabadha Soomaaliyeed geyaankeeda u hoomaadi jirtay kadibna
uga xulan jirtay wadeygeedii nolosha iyo halbeegyadii qummanaa ee
lagu eegi jiray guurdoonaha. Waxay kaloo muujinaysaa sida gabadhu u kari kartay
inay kala doorato gayaankeeda.
Xilli
gu’ hortiis ah bay u soo guurtay beeshii Kabacalaf ruuman si wanaagsan u
doogsaday. Waxaa berrimadii doogsanaa hore u degganayd beel kale oo loo
aqoonsanaa inay iyadu degmaysiga berrimadaan u badnayd. Beeshaan lala soo degay waxaa ka dhalatay gabar dhalan iyo dhugba lagu mannaystay oo magaceedu ka
yeeray geyigii la joogay. Magac been ma baxay oran jireena, waa Kaaha oo loogu
magacdaray iftiinka xoogga badan.
Maalintii
dambe, intii lagu jiray seermaweydadii gu’ga ama gu'soorihii baa barbaartii ka
tirsanayd beesha Kabacalaf ka dhashay u soo haasaawe tageen hablihii degmadii
ay soo ag degeen. Geelle-Dhuux oo Kabacalaf hoos uga yaraa, ahaana inan
dhalankiisa aad loo dhawri jiray laguna jeclaa goloyaasha lagu haasaawo ayaa
xodxodtay Kaaha. Hadday waayo sheeko-wadaag ahaayeen bay isku afgarteen inay
isguursadaan. Iyagoo ballaan waqtiyaysan leh baa labadii qolo oo ay ka kala
dhasheen diriri dhex martay oo rag iska laayeen, kadibna degmadii Kabacalaf baa
ka ufootay kana hayaantay aaggii la wada degganaa.
Markaas kadib waxay talo ku ciirtay inankii
Geelle-Dhuux oo gabadhuu jantay dantu ka soo ag kaxaysay. Hurdo iyo hoyaad buu
ka tagay, dhuuntiisana dheefi waa mari wayday. Waa nin hilow dumar ku dhacaye,
kaarkii hayay wuxuu u bandhigay dhallinyaradii xigaalka u ahayd, wuxuuna ka
codsaday, in si la yeelaba Kaaha lala doono. Raggii xigtada u ahaa waxay isku
dayeen inay waaniyaan, iyagoo leh; Dhuuxow arlada gabar kale ka soo arkood,
hawlaha kalana nagu hallee, reerkii asaayuhu na dhex mareen iyo Kaahana naga
daa. Geelle-Dhuux uma cuntamin weerihii raggii tolkiisa ahaa. Dhuux oo calowsaadsan,
kalgacalkii Kaahana la suuqmay baa walaalkiis Kabacalaf u yeeray oo weyddiiyay
sababta uu la haaraayo oo la xasili la’ yahay? Dhuux walaalkiis wuxuu u
bandhigay arrinkiisii iyo sidii ay ilmo adeerradiis faleen markuu ku cawday.
Kabacalaf oo aan lahayn dhalankii iyo gadihii
lagu jeclaa Dhuux, lagana hormarin jiray Dhuux baa go’aan adag qaatay. Wuxuu u
sheegay Dhuux inuu isagu raaci doono oo la soo bixin doono Kaaha, naftiisana u
biimayn doono sidii u hanan lahaa gabadhii heegaha dheerayd oo hoobaanta u
ekayd.
Aroortii
dambaa Kabacalaf iyo Dhuux ka kallaheen degmadoodii, afar caanomaalna u socdeen
degaankii Kaaha beesheedu tiil. Maalinnimay ku soo beegmeen foofkii degmadee
way maateen, illeen isbixin kama dhexeyn reerahoodee. Goor casarliiq ah oo ay cilcillow tahay bay
ilbaadsadeen Kaaha oo awrtii reerkooda carraabinaysa. Si taxaddar leh bay ugu
yimaadeen waxayna u sheegeen dantoodii. Aad bay Kaaha ugu baqday raggaan
naftoodii soo biimeeyay. Waxay ka ballanqaadday inay raaci doonto isla
habaynkaas. Waxayna u tilmaantay laamo aan ka dheerayn oo ku tiri; igu suga
laamahaas, cawaysinkii baan idiin imaan doonaaye. Walaalihii iyagoo faraxsan
baqdinse jirto bay halkii lagu heshiiyay fariisteen. Goor xoolihii la maalay
aanse la seexan baa dhibicdii cirka ku gaaxsanayd Eebbe keenay. Barbaartii la
dhalatay Kaaha oo geeljiraha ahayd oo golaha geela seexan jirtay baa wax ka soo
jirsatay aqalkii reerka. Intii roobka laga wada jirsanaayay minkii bay
barbaartii sheekooyin isku maaweeliyeen oo midba markiisa sheeko xariir lala
qoslo ku jalbeebiyay. Roobkii waa qayoodi waayay, Kabacalaf iyo Dhuux oo lix
caanomaal qatanaana waxaa u soo raacay roobkii oo ay ku caaceen. Waxaa kaloo u
weheliyay cabsi ay ka qabeen dhankii reerahay gabadhooda doonayeen.
Markii
sugaalkii ku dheeraaday, baahi iyo qarqaryana u dheertahay bay is ku afgarteen
inay sabadka reerka tagaan oo soo xuuraamaan halka arrinku maraayo. Waxay soo
duljoogsadeen hooygii Kaaha ku sugnayd, waxayna dhegta u raariciyeen sheekada
dhallintii guriga ku jirtay. Dhinicii aqalka Kaaha ka fadhiday intay hubsadeen bay
baaq sharqan yar leh sameeyeen. Kaaha waxay ahayd gabar xirrib lehe, intay
sheekadii kala wareegtay walaalaheed bay tiri; aan idiin mariyo sheeko fiican.
Waxay tiri; waaba wiil jeclaaday gabar ay degel-wadaag ahaayeen, kadibna waxay
ku heshiiyeen inay is guursadaan. Labadii reer baa dagaal xun dhexmaray waana
kala guureen. Wiilkii baa har iyo hoyaad diiday jeclaantii gabadhii awgeed.
Maalintii dambaa isaga iyo walaalkiis naftoodii soo biimeeyeen si ay
gabadhii u la baxaan. Gabadhii oo awr carraabinaysa ayay u soo gaatameen lana
hadleen. Gabadhii waxay ku tiri; laamahaas igu suga markii la seexdaan idiin
imaan doonaaye. Roob baa yimid, geeljirihii gabadha la dhashay baa gurigii wax
ka soo jirsaday, gabadhiina si ay u baxdo bay garan wayday. Walaalihii gabadhii
waa sugi waayeen, markaasay aqalkii la jirsanaayay gasadiisa yimaadeen oo
gabadhii u baaqeen. Gabadhii way garatay waxayna ku tiri; haddaad rabtaan in la
idin dilo aqalka soo gala, haddaad aniga i rabtaanna, dhiisha caanuhu ku jiraan
oo xerada ariga gadaasheeda ku jirta la baxo oo geedkii igu suga. Markay
halkaas sheekadii Kaaha marinayso baa Kabacalaf walaalkii gacanta qabtay oo
inta dhiishii qaateen ku noqdeen laamihii lagu ballansanaa.
Goor dambe oo
roobkii qayooday bay gabadhii u timid, meeshiina way ka guureeyeen. Markii
waagu baryay baa:
Kaaha:
ma quraacannaa?
Dhuux:
inta walaalkii fiiriyay yiri; cunnana ma wadanno, cidna u ma jeednee maxaan ku
quraacannaa?
Kabacalaf:
waxay u jeeddaa aan rumayanno.
Markaasaa
inta geed qaroona loo tagay rumayo laga goostay.
Wax
la socdaba harkii bay noqotay qorraxdiina kululaatay, markaasay geed hoos leh
hoos fariisteen oo ciriddii ka harsadeen. Haddii xoogaa la joogay baa:
Kaaha:
Ma nasannaa?
Dhuux:
sow ma nasnin waa maxay nasashada aad ka hadlaysaa?
Kabacalaf:
waxay u jeeddaa; kabaha ma is ka bixinnaa?
Goortii
ay cabbaar nasteen bay socodkoodii sii wateen, saa:
Kaaha:
degmaan soo galnay
Dhuux:
miyaad naga dheer tahay, annaguba degmo ma aragnee?
Kabacalaf:
waxay aragtay haadkaas, meeshii haad ku dhacayana degmaa taal.
Degmadii
bay ku soo baxeen, markaasaa waxaa ka horyimid oday gaboobay u tukubaaya, saa:
Kaaha:
ninkaani ma naga sii socdaa, mise waa nagu soo socdaa?
Dhuux:
ma indho beeshay sow tan ninka aan u wada joogno oo uu nagu soo socdoo, kanna
yahay?
Kabacalaf:
waxay u jeeddaa; odoygu waa gaboobay oo geeruu qarka u saaran yahaye tolow, waraso
ma ka tagay?
Degmadii
markii la soo gaaray waa sidii la yeeli jiraye, Kaahaa looga soo tagay meel ku
dhow aqalkii ay ka soo balleeyeen degmada, walaalihiina waxay soo duljoogsadeen
aqalkii. Isnabdaadin kadib, waxay sheegeen wuxuu socdaalkoodu ku saabsanaa.
Markaas kadib, waxaa loo habeeyay marti ahaan. Fiidkii gooray tahay baa loo
keenay xeero misagga ah oo caano iyo subag lagu soo iidaamay iyo seddex
fandhaal. Kaaha waa gare, xishood awgiis
bay fandhaalkii ku taabtaabatay sooryadii. Caanihii iyo subaggii waxay ku soo
dindimeen dhankii walaalaha, illeen waa godmay dhankooduye. Kaaha waxay istiri
haddaadan in door ah sooryada ka cunin, beerrito waad ka gaabin nimankaan ku la
soo baxay awood-la’aan awgeed waxaana lagugu dhaliili doonaa caycaynimo ee is ku
dirqi cunnada, markaasay:
Kaaha:
Kabacalafow maanta hadal aad i tiri sidaas baa caloosha la ii kala jeexay oo
fandhaalkii misaggadii dhexmarisay oo diillin caanihii iyo subaggii xaggeeda
ugu soo noqdaan ka dhex jeexday xeeradii. Markaasuu inta gartay dhugteeda oo fandhaalkii
ku walaaqay xeeradii, yiri:
Kabacalaf:
adba Kaahaay hadal aad maanta i tiri sidaas baa caloosha la ii walaaqay. Kaaha oo baaraysay garaadka nimanka la
soo baxay ayaa la ashqaraartay xirribtii iyo hannaankii Kabacalaf, waxayna hoos
ka gaartay go’aan ka geddisan kii ay reekoodii uga soo ambabaxday.
Waagii
markii uu baryay baa loo jaanqaaday dhankii degmo loogu sheegay wadaad wax
meheriya. Markii loo yimid wadaadkii oo la isu diyaariyay qaabkii uu u dhici
jiray meherku oo la soo gaaray ammintii Kaaha laga codqaadi lahaa, bay la soo
boodday; wadaadow aniga ninkii i watay ha igu meherine ninkaan Kabacalf ah igu
meheri. Waa la isu dhugtay oo la yaabay. Geelle-Dhuux oo jeclaa mar uun inuu
Kaaha la aqalgalo ayaa cadanyooday oo yiri; wadaadow gabadha anaa la soo baxay
ee way kaftan badan tahaye, ka-dhab maahee igu meheri. Markaasay tiri; aabbahay
buu iga yahay Dhuuxe ama Kabacalf ha la igu meheriyo ama reerkayagii baan ku
noqonayaa. Waxaa dhacay amakaag iyo
af-kala-qaad, waxayna noqotay in walaalihii shawr u kaliyaystaan. Kabacalf baa
wuxuu soo jeediyay in mar haddii gabadhii taagan tahay aabbahay buu iga yahay
aan reerkoodii ku celinno, adigana samir iyo iimaan ka wehesho. Haddii
Geelle-Dhuux muddo fakaraayay buu yiri: walaalle mar hadday i diidday adigana
ku rabto waa inan wanaagsane yaysan na wada dhaafin ee guurso, kolley
waxtarkeedu wuu wada gaari doonaa qoyskeenna, e.
Sidaas
bay Kaaha ku noqotay xaaskii Kabacalaf, waxaana la sheegaa inay carruur badan
isu dhaleen, is kuna ag gaboobeen.
