Geeridii Nabiga (NNKH) iyo Dardaarankiisii U Dambeeyay

Geeridii Nabiga (NNKH) iyo Dardaarankiisii U Dambeeyay

Wuxuu nabigii suubbanaa naxariis iyo nabadgelyo korkiisa ha ahaatee ku geeriyooday Madiina maalin Isniin ah oo ay taariikhdu ahayd siddeeddii bishii lixaad sannadkii 632-dii Masiixiga Dabadi (MD). Wuxuu go’ay isagoo madaxiisu saaran yahay dhabta marwadiisii mudanta ahayd waa Caasha e. In yar kahor intuusan go’in buu Caasha ku yiri; soo bandhig hanti adduun waxaan ka haysto, waxayna soo bixisay baa la yiri; lacag quruuruxa oo toddobo ahayd. Markaas kadib, erayadii ugu dambeeyay ee laga maqlay waxay ahaayeen: “Ilaahay baa sarreeya oo jannadaa sarreysa”.

Labo bilood kahor geeridaas nabiga oo ku beegan sagaalkii bishii seddexaad ee sannadkii 632-dii (MD) ama 9-kii Dul-Xija ee sannadkii 10-aad ee Hijriyada oo ahayd  Xilligii Xajka ee sannadlaha ahaa, ayuu nabigii suubbanaa banka Carafaad ka jeediyay khudbad loo yaqaan: “Khudbaddii Sagootiga” iyadoo koobanna waxaa loo wariyay sidaan:

“ Dadow, ii dhego nuglow, waayo ma hubo inaan sannadkaan kadib idinla joogi doono. Sidaas darteed, u feejignaada waxa aan idin leeyahay, warkana gaarsiiya kuwa aan maanta halkaan nala joogin.

Dadow, isla sida aad ugu haysataan in bishaan iyo magaaladaani yihiin kuwo dhawrsan, u haysta in nolosha iyo hantida qof walboo muslim ihi yihiin kuwo dhawrsan. U celi wixii laguu dhiibtay dhinicii lahaa. Qofna wax ha yeelin si aan adiga wax laguu yeelin. Xusuusnow inaad Eebbahaa la kulmi doonto, iyo in la xisaabin doono falalkaagii. Ilaahay wuxuu idin ka reebay kor-saarka (ribada), sidaas awgeed dhammaan wixii kor-saar ahaa maanta kadib waa la dhaafay. 

Ka feejignaada Shayddaanka, badbaadinta diintiinna awgeed. Wuxuu ka rajo beelay inuu waxyaalaha waaweyn idin ku habaabiyo, sidaas awgeed, iska dhawra inuu idin ku habaabiyo waxyaalaha yaryar.

Dadow, waa run inaad haweenkiinna xuquuq ku leedihiin, haddana iyaguba xaq bay idin ku leeyihiin. Hadday ka soo dhalaalaan xaqiinna, ogaada iyaguna xaq bay idiin ku leeyihiin oo waa inaad si naxariis leh u dheefisaan oo u arrad tirtaan. Si wanaagsan ula dhaqma haweenkiinna una naxariista, waayo waa kuwii wax idin la wadaagay waana kuwii ku mintiday kaalmayntiinna. Waxaad xaq u leedahay inaysan saaxiib la noqon qofaadan adigu oggolaan iyo inaysan marna gogoldhaaf samayn.

Dadow, si dhab ah ii dhageyso; ilaahaaga caabud, salaadda shanta waqti tuko, soon bisha Ramadaan, xoolahaaga sakada ka bixi, xajkana gudo haddaad awooddo. Waxaad ogaataan; in qof walboo muslim ahi qofka kale ee muslimka ah yahay walaalkiis. Dhammaantiin waad siman tihiin, mana jiro qof kan kale ka sarreeya. Kaliya waxaad ku kale sare marin kartaan cabsida Eebbe iyo falalka wanaagsan.

Xusuusnaada inaad maalin hor imaan doontaan Ilaahiin kana jawaabi doontaan falalkiinnii. Ha ka habaabina jidka toosan markaan tago.

Dadow, Ma jiri doono nabi ama rasuul gadaashay imaan doona, mana jiri doonto diin gadaashay dhalan doonta oo sabab wanaagsan leh. Sidaas darteed, dadow garo erayadaan idiin soo gudbiyay. Waxaan idiin dhaafay labo waxyaalood; Qur’aanka iyo tusaalahayga waa sunnadee, haddii aad raacdaan kuwaas waligiin ma habaabi doontaan.

Dhammaan intii i dhageysatay ha u gudbiso erayadayda kuwa kale, waxaana suurtowda in kuwa ugu dambeeya ee maqla erayadayda ay noqdaan kuwo ka fahmi og kuwii tooska ii dhagaystay. Ilaahow marag ka ahoow inaan dhambaalkaagii gaarsiiyay dadkaagii."