Dhalanteed iyo Dhaan Dabangaalle Dheh!

Dhalanteed iyo Dhaan Dabangaalle Dheh!

Aniga iyo inta ila eyniga ahba, waxaa ayaankeen noqday in marag ka noqonno dhacdooyin taxane ah oo aad u ba’an, kuwaas oo dulhabsaday qaranka Soomaaliyeed dhammaanti. Waxaan waayihii nolosha ku aragnay waxyaalo haddii ay marar hore dhici lahaayeen oo naloo soo warin lahaa aan u qaadan lahayn sheekooyin dhalanteed iyo dhaan dabangaalle ah. 

Muddo ku siman 20 sano iyo dheeraad, waxaan u dhug lahayn dhibaatooyin isdabayaal ah oo markaan mid ku dhaygagnaba ay mid tii hore ka daran naga soo mudbaxaysay. Maalmahaan waxaan arkaynnay qorshayaal lagu sheegay xukuumad-u-samaynta dawladnimadii burburtay. Waa arrin fikir ahaan huwan wanaag iyo waxsan, hase yeeshee, sida arrinka loo qaabeeyay markaad u fiirsato, waxaa kugu dhalanaysa murugo iyo maanka oo qaadan waaya waxa maraxa naloo ka dhigay. Waxaa la yiri; waxaa xildhabaannada baarlamaanka Soomaaliyeed dooranaya oday-dhaqameedyada dalka. Waa yaabe sidee xildhibaan qof/jifo keensatay u matali karaa tolkaas dhammaanti oo waa yaab kale, sidee qof reer keensaday uga adeegi doonaa danaha dhexyaalka u ah qaranka oo dhan?

 Waa mare, hab qoleedka Soomaaliyeed isinku ama odaygu xilkuusu waa guddoominta arrimaha waxgaradka tolkaasi go’aamiyo waa isla sidiiye waa shir-guddoomiyaha xubnaha tolka, qoloda ama bah-wadaagta. Wuxuu kaloo yahay, barta arrimuhu ku soo aruuraan oo laga maareeyo kadib markii danwadaagtu ka shirtana, laga soo saaro ga’aammada bahdaasi ama tolkaasi gaaray. Maahan isinku ama odaygu sarkaal ciidan oo bixiya amarro aan dood lahayn. Maaha kaligi-taliye, inta taladii dalka xoog kula wareegay aan tiisa laga daba oran karin. Odaygu waa isinkee, wuxuu ku jaango’an yahay talada qoladuu shirguddoomiyo, sida kuwa kaluuna hal-codle yahay. Sidaas bay ku soo dhisnayd kaladambayntii soojireenka ahayd ee uu waayo badan hab qoleedka Soomaaliyeed ku soo taagnaa.

Waa mar labaade, kursi siyaasadeed oo aysan qolodu ama bahdu u habaysnayn siday u agaasimi lahayd, haddii lagu soo dhextuuro sow maaha ha isku nacdo, habkii wadajirkeedu ha ku burburo amaba ha isku layso? Nabe haah, waayo waxaan laga sii baarandagin oo la sii hadoodilin xeerarkii ama jaangayntii lagu maamuli lahaa, waxa laga dhaxlaa waa qas iyo qalalaase waaana middaan dambe tan malahayga ku weyn. Aqalkii dawladnimo ee weynaa, sidii maalinba udub loo siibaayay, ayay hadda maraysaa in aasaaskii la fujiyo. Waxaa dadweynaha Soomaaliyeed u badbaaday hababkii xigaalka, xididka iyo xasabada. Seddexdaas baa ahaa dhidibyadii saldhigga u ahaa sii jiritaanka bulshoweynta Soomaaliyeed. Waxaad moodda kuwa Soomaaliya balada u maleegaa inay darseen oo isla heleen sii-baabi’inta dantii guud ee dalka iyo dadka. 

Oday-dhaqameedku marna maahayn xubin siyaasadeed ee wuxuu mar walba ahaa xubin hoggaamisa arrimaha bulshada reeruhuu ku abtirsado. Haddii dan la mooday, in isinkii ama odaygii uu ciyaaro door siyaasadeed, waxay ahayd inuu marka horaba isaga iyo waxgaradka uu odayga yahay ka fakaraan waxa loo igmaday dheefta iyo dhibka uu u leeyahay dadkiisa. Waxay ahayd inay si weyn uga feejignaadaan wax kasta oo wadajirka dadkiisa waxdhimaal u leh. Waxay ahayd inuu arrinkaan meelmarintiisa uu la kaashado dadka u madaxda u yahay kadibna, xeer hoosaad la wada ogboon yahay la meeldhigo. Marna maahayn inuu kaligiis maalootiyo arrimo taabanaya kooxo danwadaag ah. Marna maahayn inuu dadkiisa ku dhaqo hab aan lahayn qaab wax lagu kala sooco. Tusaale ahaan, haddayba noqotay in loo xilsaaro soo doorashada mudane bahdiisa matala, waxaa habboonaa inuu waxgaradka ama guurtida tolka uu odayga u yahay uu sii xilsaaro isla-helista tilmaamihii mudanaha la doonaayo kahor intaan hebello la sheeg sheegin, kadibna iyadoo aan la isu itaal sheegan oo ilma-adeer siman la yahay mudnaanta la siiyo kan hawsha la maaggan yahay ugu habboon. Kaasi waa kan laga filan karo waxqabad guud. Kaasi waa kan isaga la goobo ee maahan kan isagu mudnaanta isasiiya oo u harjadaaya haabashada jago loo qoondeeyay waxqabadka guud. Mudanaha wanaagsan ee maanta ku qumman siyaalaha Soomaaliyeed waa kan loo soo baryo u-adeegga dadkiisa ee maahan kan laaluushka iyo xeeladaha kale wax ku doona oo aad mooddo ganacsade faa’iido doon ah.

Waxaa amakaag iyo uurkutaallo ah, in tolalka Soomaaliyeed iyagoon xeerar arrinka lagu sooro lahayn loo tartansiiyo ama ay u tartamaan jagooyin dhexyaal ah, kadibna ay u ekaadaan dad yaw ah oo sidii dugaagga raqda ku qamaamaya oo ku garabootamaya. Waxaa kaloo murug leh, in iyadoo loo wada jeedo lagu takrifalo xeer hoosaadyadii loo qaandeeyay sooxulista mudanayaasha waxaana arrinkaan dambe tusaale u ah; waxaa la aguugay guddi-farsameed loo xilsaaray shaandhaynta mudanayaasha la soo doortay. Waxaa shardi looga dhigay tilmaamo ay ka mid tahay; shahaado dugsi sare haddana waxaa ku gudbay kii qirtay inuusan dugsi dhexana dhigan oo haddana si caalamiya ugu eedaysnaa musuqmaasuq.

Ummad taladeeda iyo tabaheeda saldhig uga dhigtay xeer-la’aan iyo xeelado gurracan sidee uga ruqaansan kartaa fadhiidnimo ay ku curyaantay?

Tolkaan Jilib-carro iyo Xeer lahayn, Waa Isku Jabayaa!

(Dhuurcas)

KAAHA IYO KABACALAF

KAAHA IYO KABACALAF

(Sheeko Gaaban)

Sheeko dhaqameedyada Soomaalida oo xikmaddu ku dheehan tahay waxaa ka mid ah; Sheekadii Kaaha iyo Kabacalaf. Waa sheeko aan la hubin xilligay ku beegnayd iyo degalkii Soomaaliyeed ee sida gaarka ah ay uga soo banbaxday. Waa sheeko iftiiminaysa sidii gabadha Soomaaliyeed geyaankeeda u hoomaadi jirtay kadibna uga xulan jirtay wadeygeedii nolosha iyo halbeegyadii qummanaa ee lagu eegi jiray guurdoonaha. Waxay kaloo muujinaysaa sida gabadhu u kari kartay inay kala doorato gayaankeeda.

Xilli gu’ hortiis ah bay u soo guurtay beeshii Kabacalaf ruuman si wanaagsan u doogsaday. Waxaa berrimadii doogsanaa hore u degganayd beel kale oo loo aqoonsanaa inay iyadu degmaysiga berrimadaan u badnayd. Beeshaan lala soo degay waxaa ka dhalatay gabar dhalan iyo dhugba lagu mannaystay oo magaceedu ka yeeray geyigii la joogay. Magac been ma baxay oran jireena, waa Kaaha oo loogu magacdaray iftiinka xoogga badan.

Maalintii dambe, intii lagu jiray seermaweydadii gu’ga ama gu'soorihii baa barbaartii ka tirsanayd beesha Kabacalaf ka dhashay u soo haasaawe tageen hablihii degmadii ay soo ag degeen. Geelle-Dhuux oo Kabacalaf hoos uga yaraa, ahaana inan dhalankiisa aad loo dhawri jiray laguna jeclaa goloyaasha lagu haasaawo ayaa xodxodtay Kaaha. Hadday waayo sheeko-wadaag ahaayeen bay isku afgarteen inay isguursadaan. Iyagoo ballaan waqtiyaysan leh baa labadii qolo oo ay ka kala dhasheen diriri dhex martay oo rag iska laayeen, kadibna degmadii Kabacalaf baa ka ufootay kana hayaantay aaggii la wada degganaa.

 Markaas kadib waxay talo ku ciirtay inankii Geelle-Dhuux oo gabadhuu jantay dantu ka soo ag kaxaysay. Hurdo iyo hoyaad buu ka tagay, dhuuntiisana dheefi waa mari wayday. Waa nin hilow dumar ku dhacaye, kaarkii hayay wuxuu u bandhigay dhallinyaradii xigaalka u ahayd, wuxuuna ka codsaday, in si la yeelaba Kaaha lala doono. Raggii xigtada u ahaa waxay isku dayeen inay waaniyaan, iyagoo leh; Dhuuxow arlada gabar kale ka soo arkood, hawlaha kalana nagu hallee, reerkii asaayuhu na dhex mareen iyo Kaahana naga daa. Geelle-Dhuux uma cuntamin weerihii raggii tolkiisa ahaa. Dhuux oo calowsaadsan, kalgacalkii Kaahana la suuqmay baa walaalkiis Kabacalaf u yeeray oo weyddiiyay sababta uu la haaraayo oo la xasili la’ yahay? Dhuux walaalkiis wuxuu u bandhigay arrinkiisii iyo sidii ay ilmo adeerradiis faleen markuu ku cawday.

 Kabacalaf oo aan lahayn dhalankii iyo gadihii lagu jeclaa Dhuux, lagana hormarin jiray Dhuux baa go’aan adag qaatay. Wuxuu u sheegay Dhuux inuu isagu raaci doono oo la soo bixin doono Kaaha, naftiisana u biimayn doono sidii u hanan lahaa gabadhii heegaha dheerayd oo hoobaanta u ekayd.      

Aroortii dambaa Kabacalaf iyo Dhuux ka kallaheen degmadoodii, afar caanomaalna u socdeen degaankii Kaaha beesheedu tiil. Maalinnimay ku soo beegmeen foofkii degmadee way maateen, illeen isbixin kama dhexeyn reerahoodee. Goor casarliiq ah oo ay cilcillow tahay bay ilbaadsadeen Kaaha oo awrtii reerkooda carraabinaysa. Si taxaddar leh bay ugu yimaadeen waxayna u sheegeen dantoodii. Aad bay Kaaha ugu baqday raggaan naftoodii soo biimeeyay. Waxay ka ballanqaadday inay raaci doonto isla habaynkaas. Waxayna u tilmaantay laamo aan ka dheerayn oo ku tiri; igu suga laamahaas, cawaysinkii baan idiin imaan doonaaye. Walaalihii iyagoo faraxsan baqdinse jirto bay halkii lagu heshiiyay fariisteen. Goor xoolihii la maalay aanse la seexan baa dhibicdii cirka ku gaaxsanayd Eebbe keenay. Barbaartii la dhalatay Kaaha oo geeljiraha ahayd oo golaha geela seexan jirtay baa wax ka soo jirsatay aqalkii reerka. Intii roobka laga wada jirsanaayay minkii bay barbaartii sheekooyin isku maaweeliyeen oo midba markiisa sheeko xariir lala qoslo ku jalbeebiyay. Roobkii waa qayoodi waayay, Kabacalaf iyo Dhuux oo lix caanomaal qatanaana waxaa u soo raacay roobkii oo ay ku caaceen. Waxaa kaloo u weheliyay cabsi ay ka qabeen dhankii reerahay gabadhooda doonayeen.

Markii sugaalkii ku dheeraaday, baahi iyo qarqaryana u dheertahay bay is ku afgarteen inay sabadka reerka tagaan oo soo xuuraamaan halka arrinku maraayo. Waxay soo duljoogsadeen hooygii Kaaha ku sugnayd, waxayna dhegta u raariciyeen sheekada dhallintii guriga ku jirtay. Dhinicii aqalka Kaaha ka fadhiday intay hubsadeen bay baaq sharqan yar leh sameeyeen. Kaaha waxay ahayd gabar xirrib lehe, intay sheekadii kala wareegtay walaalaheed bay tiri; aan idiin mariyo sheeko fiican. Waxay tiri; waaba wiil jeclaaday gabar ay degel-wadaag ahaayeen, kadibna waxay ku heshiiyeen inay is guursadaan. Labadii reer baa dagaal xun dhexmaray waana kala guureen. Wiilkii baa har iyo hoyaad diiday jeclaantii gabadhii awgeed. Maalintii dambaa isaga iyo walaalkiis naftoodii soo biimeeyeen si ay gabadhii u la baxaan. Gabadhii oo awr carraabinaysa ayay u soo gaatameen lana hadleen. Gabadhii waxay ku tiri; laamahaas igu suga markii la seexdaan idiin imaan doonaaye. Roob baa yimid, geeljirihii gabadha la dhashay baa gurigii wax ka soo jirsaday, gabadhiina si ay u baxdo bay garan wayday. Walaalihii gabadhii waa sugi waayeen, markaasay aqalkii la jirsanaayay gasadiisa yimaadeen oo gabadhii u baaqeen. Gabadhii way garatay waxayna ku tiri; haddaad rabtaan in la idin dilo aqalka soo gala, haddaad aniga i rabtaanna, dhiisha caanuhu ku jiraan oo xerada ariga gadaasheeda ku jirta la baxo oo geedkii igu suga. Markay halkaas sheekadii Kaaha marinayso baa Kabacalaf walaalkii gacanta qabtay oo inta dhiishii qaateen ku noqdeen laamihii lagu ballansanaa. 

Goor dambe oo roobkii qayooday bay gabadhii u timid, meeshiina way ka guureeyeen. Markii waagu baryay baa:

Kaaha: ma quraacannaa?

Dhuux: inta walaalkii fiiriyay yiri; cunnana ma wadanno, cidna u ma jeednee maxaan ku quraacannaa?

Kabacalaf: waxay u jeeddaa aan rumayanno.

Markaasaa inta geed qaroona loo tagay rumayo laga goostay.

Wax la socdaba harkii bay noqotay qorraxdiina kululaatay, markaasay geed hoos leh hoos fariisteen oo ciriddii ka harsadeen. Haddii xoogaa la joogay baa:

Kaaha: Ma nasannaa?

Dhuux: sow ma nasnin waa maxay nasashada aad ka hadlaysaa?

Kabacalaf: waxay u jeeddaa; kabaha ma is ka bixinnaa?

Goortii ay cabbaar nasteen bay socodkoodii sii wateen, saa:

Kaaha: degmaan soo galnay

Dhuux: miyaad naga dheer tahay, annaguba degmo ma aragnee?

Kabacalaf: waxay aragtay haadkaas, meeshii haad ku dhacayana degmaa taal.

Degmadii bay ku soo baxeen, markaasaa waxaa ka horyimid oday gaboobay u tukubaaya, saa:

Kaaha: ninkaani ma naga sii socdaa, mise waa nagu soo socdaa?

Dhuux: ma indho beeshay sow tan ninka aan u wada joogno oo uu nagu soo socdoo, kanna yahay?

Kabacalaf: waxay u jeeddaa; odoygu waa gaboobay oo geeruu qarka u saaran yahaye tolow, waraso ma ka tagay?

Degmadii markii la soo gaaray waa sidii la yeeli jiraye, Kaahaa looga soo tagay meel ku dhow aqalkii ay ka soo balleeyeen degmada, walaalihiina waxay soo duljoogsadeen aqalkii. Isnabdaadin kadib, waxay sheegeen wuxuu socdaalkoodu ku saabsanaa. Markaas kadib, waxaa loo habeeyay marti ahaan. Fiidkii gooray tahay baa loo keenay xeero misagga ah oo caano iyo subag lagu soo iidaamay iyo seddex fandhaal. Kaaha waa gare,  xishood awgiis bay fandhaalkii ku taabtaabatay sooryadii. Caanihii iyo subaggii waxay ku soo dindimeen dhankii walaalaha, illeen waa godmay dhankooduye. Kaaha waxay istiri haddaadan in door ah sooryada ka cunin, beerrito waad ka gaabin nimankaan ku la soo baxay awood-la’aan awgeed waxaana lagugu dhaliili doonaa caycaynimo ee is ku dirqi cunnada, markaasay:

Kaaha: Kabacalafow maanta hadal aad i tiri sidaas baa caloosha la ii kala jeexay oo fandhaalkii misaggadii dhexmarisay oo diillin caanihii iyo subaggii xaggeeda ugu soo noqdaan ka dhex jeexday xeeradii. Markaasuu inta gartay dhugteeda oo fandhaalkii ku walaaqay xeeradii, yiri:

Kabacalaf: adba Kaahaay hadal aad maanta i tiri sidaas baa caloosha la ii walaaqay. Kaaha oo baaraysay garaadka nimanka la soo baxay ayaa la ashqaraartay xirribtii iyo hannaankii Kabacalaf, waxayna hoos ka gaartay go’aan ka geddisan kii ay reekoodii uga soo ambabaxday.

Waagii markii uu baryay baa loo jaanqaaday dhankii degmo loogu sheegay wadaad wax meheriya. Markii loo yimid wadaadkii oo la isu diyaariyay qaabkii uu u dhici jiray meherku oo la soo gaaray ammintii Kaaha laga codqaadi lahaa, bay la soo boodday; wadaadow aniga ninkii i watay ha igu meherine ninkaan Kabacalf ah igu meheri. Waa la isu dhugtay oo la yaabay. Geelle-Dhuux oo jeclaa mar uun inuu Kaaha la aqalgalo ayaa cadanyooday oo yiri; wadaadow gabadha anaa la soo baxay ee way kaftan badan tahaye, ka-dhab maahee igu meheri. Markaasay tiri; aabbahay buu iga yahay Dhuuxe ama Kabacalf ha la igu meheriyo ama reerkayagii baan ku noqonayaa.  Waxaa dhacay amakaag iyo af-kala-qaad, waxayna noqotay in walaalihii shawr u kaliyaystaan. Kabacalf baa wuxuu soo jeediyay in mar haddii gabadhii taagan tahay aabbahay buu iga yahay aan reerkoodii ku celinno, adigana samir iyo iimaan ka wehesho. Haddii Geelle-Dhuux muddo fakaraayay buu yiri: walaalle mar hadday i diidday adigana ku rabto waa inan wanaagsane yaysan na wada dhaafin ee guurso, kolley waxtarkeedu wuu wada gaari doonaa qoyskeenna, e.

Sidaas bay Kaaha ku noqotay xaaskii Kabacalaf, waxaana la sheegaa inay carruur badan isu dhaleen, is kuna ag gaboobeen. 

MARKII ROOBKU DI'I WAAYAY ILMADII BAA DA'DAY!

          MARKII ROOBKII DA’I WAAYAY ILMADII BAA DA’DAY!

Waxaa maalmo kahor shaashadaha TV/yada adduunkoo idil laga daawanaayay muuqaallo naxdin iyo murugo badan. Waxaa la arkay maxas Soomaaliyeed oo tiro dhaaftay oo habqana oo si isdabajoog ah u susumaysa dhanka xudduudaha dalalka dariska ah. Waxaa la arkay dumar iyo carruur la dirgan waayay macaluul, harraad iyo hagardaamooyin ay kale soo kulmeen jidadkay ku soo qaxeen. Waxaa laga wariyay dadkaas colka iyo cadaawuhu hareeyeen sheekooyin qofkii lahasho aadnimo leh si weyn ugu danqanaayo. Qoys ka koobnaa hooyo iyo 5 carruur ah baa intii ay nafta la haarayeen dhallaankii midba meel lagu soo xabaalay, markii ay wada jasheen, waxaana soo cidgashay hooyadii kaliya oo luudaysa oo aq la ildaran. Hooyadaas dhibaatooyinka jirkeeda ka muuqda waxaa u weheliya ugana daran tiiraanyada ka haysa ubadkeedii ajashu midba meel dhigtay oo horteeda ku wada dhanqalmay markay wayday ciday u irkato oo samatabixisa ilwaaddii nafteeda. Hooyadaas dacdarradu duldagtay, waxaan tiiraanyada nafteeda buux dhaafisay ku garanaynnaa ilmada aan sharqanta lahayn oo sidii darroorta roobka indhaheeda ka da’aysa.

Waxaan og nahay markii qofku xanuunsado ama dhib la kulmo inuu baroorto ama ooyo. Wuxuu sidaas u yeelaa oo abuurriin ah si loogu soo gurmado oo gargaar loogu fidiyo. Haddiise qofku waayo cid caawintiisa u soo birmata rafaadkana ka bixi waayo wuxuu gaaraa heer uu danqasho gabo oo jirkiisu nuuxsi iyo baroorba daaayo. Waxaase marmar dhex majiira oogadiisa xusuus aad u daran oo ka keenta ilmo dareeraysa oo aan lahayn wax sharqana. Waxaa siyaalahaas ku sugan maatada Soomaaliyeed oo saxariirtu ka meel wayday.

Waxaa ka loo ka mid ah sheekooyinka dadkaas;  qoysas ubadkoodii oo nool ka tagay markii ay tahli waayeen daryeelkooda. Sidaasina waa arrin kale oo u eg sheekooyin hore oo aan maqallay. Waxaa marar hore ka dhacay geyiga Soomaaliyeed abaaro baaxad leh oo dad iyo duunyaba halakeeyay, waxaana la sheegaa carruur ama dumar iyo carruur inta xero lagu ooday intii xoogga lahayd nafta ka la baxsatay, ilaa maantana waxaa jira meelo loogu yeero; Naago Oodaysyo. Waxay sidaani dhacdaa mararka lixaadka dhibaatooyinku noqdaan kuwo la maarayn waayo. Waa heer la gaari karo oo lagu masayn karo shiddooyinka badan ee maalinta qiyaamaha oo la yiri, hooyadu waxay ka carartaa kay dihatay, xigtannimana waxba ku ma toorna. Inaad ubadkaagii oo nool ka tagtaa waa arrin aad u culus, tusaale fiicanna u ah xaddiga dhibaatadu gaarsiisan tahay.

Muuqaallada dumarka Soomaaliyeed ee diihaalka iyo dandarrada la diidsan waxaa jiraa la yiri, qaar badan oo la qabsaday!. Eegey danyartaas dalanbaabiga ah oo dunidu ku sastay, rag ay dhalasho wadaagaan baa inta u hammooday ku dirqiyay u-galmasho xaaraan ah!.  Eegey jufmooyinku qalfoof socda oo silicsan bay u galmoodeene!. Eegey laga wada goo naf sursuur ku jirtay saarasho u la bareereene!.   

  

Dhanka kale, iyadoo dhallaankii Soomaaliyeed tarabtarab u dhimanaayo nafaqo-la’aanta awgeed oo qaar ka loo badan noqdeen lafalafo indho waaweyn oo araggooda naftii dareen lihi la gariirayso. Iyadoo hablihii Soomaaliyeed oo sarriigan jiray ay meel walba cunno-raadin u horan yihiin, rag baa dheeftii dunidu u keentay xaabsaday oo suuqyada geystay. Waa Muqdishowdii beri aheyd xarunta kulanka qaranka Soomaaliyeed oo idil ee la rogay boholo tuug iyo barta bi’inta Soomaaliyeed, halka maanta lagu kale faasaxayo jeenankii loo keenay dadka xaraarugaaya ee kadeedku gumaaray. Hohey, rag baa ka macaashaya dhawrto laga soo aruurshay ummadaha oo dadkaan sabankoodu xumaaday loo soo hibeeyay.

Waa rogaal kale oo ka mid ah gedihii waayahaan dambe lagu bartay dadka dugaagoobay ee Muqdishow ku nool. Waa gedo kale oo lallabbo iyo liidaanyo leh. Ogoobey rag bay la tahay inay libin iyo ladnaan ka helayaan dheeftii loogu talagalay dhuunta oonka iyo gaajadu qallajiyeen. Mufsidyadaasi sow ma oga in Eebbe yahay mid caddaalad badan oo gabood-falayaasha gefafkooda ka abaalmarinaayo, uuna siin doona abaalkooda inta ifkaan la joogo ama inta lagu jiro nolosha waaritaanka ee dambe. Sow wax-magaratadaasi ma oga in ka-xoolaysiga danyarta ay si toos ah ubakdooda uga soo dulbaxayso, dhaxlayaanna iimo aan waligood ka harin.

Inteenna weynuhu oo gurgaaray oo heshay nolol xasilloon iyo dheef maalmeed ku filan, waa inaan ogaannaa in silica dadkeennii haysta ee adduunkoo dhan laga naadinaayo innaga nagu yahay eebooyin naga likaysan iyo cibaarooyin wax-ku-qaadasho leh. Inaad dhereg ku naallooto walaalkaana goraf cayreed la meeraysto waa kuu bahddil weyn. Haddaba waxaa nala gudboon inaan guntiga u dhuuqsanno wax-u-tarka dadkeenna abaaraha iyo colaaduhu horaysteen. Waxaa habboon inaan xusuusnaanno in nolosha ifku sideedaba tahay mid la isku jirribaayo oo ay tahay nolol tijaabo ah. Haddaan ladan nahay iyo haddaan rafaadsan nahay labadaba waxaa na eegaya awoodlaha uunkoo dhan abuurtay. Haddaan garan weynno in nimcada nala siiyay ay tahay mid xujo weheliso oo la fiirinaayo sidaan u maamulno iyo sidaan naflaha kale wax uga tarno, waxaa hubaal ah inaan eedaynno. Sidaas darteed, maanta eedaadka xanuunka badan ee dhulkeennii ka socda ma laha dhawrasho iyo dhegaysiye wuxuu yahay waajibka na saaran tabari yeelkeede inaan gurmadyo isdabajooga la beegsanno xigtadeenna walaahowga iyo walbahaarka ku sugan. Yaan doonayn abaalmarin fiican oo lagu siiyo noloshaan iyo tan dambaba?

Midda kale oo ah inaan ogaanno; waa in abaaraha iyo dhibabka kalaba gooro kale duwan ka dhici jireen dalkeenna, waxaase ummaddu lahayd habab ay isugu gargaarto waxaana maanta u door roon hab ummadi isku maamusho kan dawladnimada. Waa marag ma doonto in dawladla’aantu qodob weyn ka tahay dhibaatooyinka kaarka badan ee nagu habsaday. Waxay tahay marka, inaan horta quluubteenna ka tirno hinaashihii iyo mugdi-ku-hayaamintii aan ku baabi’innay dawladnimadeennii.  Waa inaan ka kornaa reer hebel baa madaxweyn ah ama wasiirro leh oo aan u kobocnaa ummad xeerarku hagaan oo hebellada tuurtay. Haddaan xeerarka iyo ilaalintoodu saldhig u noqon maamulladeenna waxaan dhawrnaa waa yaboohsi iyo yawyabnimo. Waxaa kaloo mudan in la xusuusnaado in miskiinnimada aan is badnay ay horseedayso faragelinta shisheeshaha, sidaana maanta ku sugannahayna ay talaba faraha ka baxday. Waxaa qumman in inta madaxnimada u heellan oo u soo gambooshay sidaas ay maankooda dib u ugu noqdaan oo ay naftooda fahamsiiyaan waxtarka iyo waxdhimaalka ay qaranka Soomaaliyeed u leeyihiin.

Nabigii suubbanaa (NNK) run buu sheegay markuu lahaa: Eebbe ha u naxariisto kan garta awoodda naftiisa.