Ujeeddo (Udjat)

Ujeeddo (Udjat)

Af-Soomaaliga:

Ishu waxay ka mid tahay dareemayaasha shanta ah ee qofka. Ishu wax bay aragtaa, fiirisaa, eegtaa, u muuqda, u bidhaama, dhawrtaa, daawataa ama u jeeddaa. Sidaas darteed, waxaa loogu yeeri karaa; aragto, fiiriso, eegto, daawrto ama ujeeddo. Dhanka kale, sida dhaqanka Soomaalida lagu rumaysan yahay waxay ishu noqon kartaa mid u gudbisa dhib qof kale, iyadoo ka soo xanbaaraysa wax-dhimaalka qofkii isha lahaa, waxaana dhaqan ah in laga gaashaanto waxyeellada ishu keeni karto sida, Qardhaasta oo laga xirto waleecada. Ishu waxay kaloo keeni kartaa kalgacal ay ku gantaasho dareensidayaasha qofka ama waxay keeni kartaa aweyti ama habaar ay ku halgaaddo qofka ay milicsato. Marka la soo koobo, ishu waa sida raadaarka oo kala sheega duullimaadyada sokeeyaha ah iyo kuwa shisheeyaha ah, oo markaas kadibna lagu toogto diyaaradaha seeragoyska ama lagu soo dhaweeyo kuwa loo xil qabo.

Dhulkii Kimiid (Kemet):

Sidaan marar hore soo sheegnay fartii astaamaha (Hieroglyphics) ee dadkii Reer Kimiid wax ku qoreen ma lahayn shaqallo ee kaliya waxay ahayd qoraal ahaan mid shibbanayaal ka kooban. Waxyaqaannadii Reer Yurub ee turjumay fartaas waxay dhex geliyeen shaqallo, kuwaasoo sidii ay la noqotay uun ugu meeleeyay. Waxay u qoreen eraygii ahaa U-Jeeddo; Udjat. Haddaba iyadoo la isku raacsan yahay in Afkii Dhulkii Fircoonnadu ka mid ahaa afafkii Reer Xaam oo waliba la filaayo inuu ka sii ahaa Reer Kuush Xaam, waxaa muuqata in eraygu yahay U-Jeeddo oo ah isha wax eegaysa, fiirinaysa ama ku dhaygagaysa.

 Ishaas astaan ahaanta loo sawiray, macnaha weynna ku fadhiday waxay ahayd baa la yiri Isha Xuurta (Eye of Horus). Waxaa ishaas loo soo bandhigay sidii isha qofka oo kale, waxaana sunniyaha ishaas aad moodaa in foolka qofka ishu dheygasan yahay. Ishaas waxaa lagu qurxiyay astaamaha bilicdsa san ee galleyrka. Ishaas aadka loo muujiyay waa isha midigta, waxaana laga yaabaa in ishaas la sawiray lala xiriirinaayo sheekadii ahayd in qorraxda iyo dayaxu yihiin labadii indhood ee weynaha cirka, halkaas oo qorraxdu u taagan tahay isha midigta, tahayna mid awood badan. Marka ay dadkii Kimiid ka dhiganaayaan ishaas xirsi ama qardhaas waxay ka samayn jireen isha dhalo cagaaran ama leh midabka beymadowga ama dhagxaanta qaali-xigeenka. Waxaa kaloo astaanta ishaas loo adeegsaday inay tahay Ishii Weynihii Xuur, kaas oo ahaa wiilkii Weynahii Wasiir (Osiris) iyo Weyntii I-Siis (Ises). Waxaa la qabay in Weyne Xuur uu ahaa il-laawe, ishiisii kalana ay uga dhacday dagaalkii uu la galay Weyne Sid (Seth) ee uu ugu aaraayay aabbihii, Wasiir oo uu dilay Sid.

Waxaa kaloo la rumaysnaa in ishii bidix ee Xuur uu jarjaray Sid, kadibna uu ishaas soo helay Weyne Dood (Thoth), weynahaas oo ahaa Eebbihii garaadka iyo falka. Wuxuu awooday Dood inuu kabkabo cadadkii ishii la jarjaray oo markaas kadibna ay noqotay dayaxa. Weyne Dood ishii wuxuu siiyay Xuur, markaas kadib Xuur wuxuu siiyay ishaas aabbihiisii la dilay ee ahaa Wasiir, kaas oo dib u soo noolaaday.

Ishii Xuur marka laga dhigo qardhaas, waxaa dhaqan ahayd in wiilku aabbihiisii dhintay uu qurbaan ahaan u geeyo qabrigii odayga, halkaas oo la rumaysnaa in qurbaankaasi dib u soo noolaynaayo odaygii aabbaha ahaa, isla sidii ay Ishii Xuur u soo noolaysay Wenihii Wasiir. Waxaa kaloo ishaas la gelin jiray qofkii dhinta ubucdiisa, isla meeshii laga saaray uurkujirtii qofkaas dhintay. Waxaa loola jeeday inay ishaas qardhaasta ahi ka xirsi xirto dhibabka mawtida ku imaan kara. Waxaa mudan in la xuso in dadyowgii Kimiid ay rumaysnaayeen mayddhawrka (mummy), waayo waxay qabeen inaan qofku jiri karin nolosha dambe, haddaan la dhawrin qalfoofkiisa,  sidaas baana maydka loogu xirsi xiri jiray.